دهانه برخوردی در نروژ و شناسایی کوارتز شوک شده

در کشور نروژ، دو دهانه برخوردی بزرگ  در خشکی (impact crater) وجود دارد که یکی از آن ها  دهانه گاردنوس (Gardnos crater)  با قطر 5 کیلومتر  می باشد که در محدوده ای به نام  پارک شهاب سنگ گاردنوس قرار گرفته و دهانه برخوردی دیگر ریتلند (Ritland crater)  نام دارد که در شهرستان روگالند واقع شده  و قطری 2.7 کیلومتری دارد. برای اولین بار در سال 2000 زمین شناس نروژی فریتیوف ریس Fridtjof Riis این تئوری را مطرح کرد که ممکن است این چشم انداز زیبا که در عکس زیر مشاهده می کنید یک دهانه برخوردی باشد پس از گذشت 8 سال با شناسایی کوارتز شوک شده در این منطقه در نهایت این تئوری به اثبات رسید و این چشم انداز زیبا دهانه برخوردی ریتلند نام گرفت.

فریتیوف ریس زمین شناس نروژی که در پس زمینه آن دهانه ریتلند قابل مشاهده است

کوارتز شوک شده (Shocked quartz) مخصوص برخورد شهاب سنگ های بزرگ یا انفجارهای هسته ای است، زیرا در فشارهای بیش از 200 کیلوبار ظاهر می شوند. این مقدار فشار معادل وزن یک ستون آب 1243 مایلی (2000 کیلومتری) است.

تصویر میکروسکوپی از کوارتز شوک شده

تصویر میکروسکوپ نوری از کوارتز شوک شده واقع در دهانه خلیج چساپیک (Chesapeake Bay impact crater)

بیش از 500 میلیون سال از زمانی که یک شهاب سنگ غول پیکر در ریتلند با نیرویی عظیم به زمین برخورد کرد می گذرد. هنگام برخورد شهاب سنگ، ریتلند یک دریای کم عمق با  لایه ای از چند متر خاک رس در کف بود. این شهاب سنگ احتمالاً 100 تا 150 متر قطر داشته است و با سرعتی در حدود 20 کیلومتر در ثانیه به سمت زمین در حرکت بوده .

انرژی آزاد شده در اثر برخورد باعث شد که شهاب سنگ به طور کامل تبخیر شود و دهانه ای به قطر 2.7 کیلومتر و عمق 350 متر  ایجاد کند. سنگ بستر در سراسر منطقه شکسته شد و درجه حرارت آنقدر بالا رفته که سنگ بستر، در منطقه برخورد ذوب شد و به نوع بسیار منحصر به فردی از سنگ به نام سوئویت (Suevite) تبدیل شد.

سنگ سوئویت (Suevite) از دهانه برخوردی نوردلینگن رایس (Nördlinger Ries)

در اثر برخورد آب و صخره ها بیش از سه کیلومتر به بیرون از دهانه پرتاب شدند. پس از آن، دهانه ابتدا با سنگ‌ها و شن‌هایی که از دیواره‌های شیب‌دار دهانه به پایین می‌لغزیدند و سپس خاک رس، ماسه و احتمالاً رسوبات دیگر پر شده است.

دهانه برخوردی ریتلند مکانی قابل توجه و هیجان انگیز برای زمین شناسان است تا در آن به مطالعه زمین شناسی دهانه، فسیل، رسوب شناسی و زمین شناسی منطقه ای بپردازند.

منبع:sodir